İklim değişikliği, son yıllarda dünyanın birçok bölgesinde ekstrem hava olaylarının yaşanmasına, tarım alanlarındaki verimin düşmesine sebep oluyor. Gelecek nesiller için ciddi bir tehdit niteliği taşıyan bu tür sorunların önüne geçmek içinse öncelikli olarak ekolojik ayak izi nedir bilmek gerekiyor.
Ekolojik Ayak İzi Nedir?
Ekolojik ayak izi, dünya üzerinde yaşayan insanların ekosistemden ne kadar kaynak talep ettiğinin hesaplanmasını mümkün kılan göstergelerden bir tanesidir. Bu gösterge aynı zamanda dünya nüfusunun talep ettiği kaynağın ne kadarını geri kazandırması gerektiğini bulmaya da yardımcıdır. Dolayısıyla ekolojik ayak izinin sürdürülebilirlik ile doğrudan bağlantılı olduğunu söyleyebilmek mümkündür.
Kanadalı ekolojist William Rees tarafından yaratılan ekolojik ayak izi konsepti kapsamında tahminler üzerinden sonuca ulaşılmaya çalışılmaz. Rees gözetiminde İsviçreli şehir planlamacısı Mathis Wackernagel’ın geliştirdiği konsepti merkezine alan çalışmalarda teknolojik araçlarla hesaplama yapılır. Sonuca ulaşılması esnasında ayrıca kaynak yönetimi uygulamalarında da faydalanılır.
Ekolojik Ayak İzi Neden Önemlidir?
Ekolojik ayak izi konseptinin özünde sürdürülebilirlik açısından iki önemli konu yer alır. Bunlar, dünyadaki doğal kaynakların toplam kapasitesi ve ne kadarının kullanımda olduğudur. Haliyle ekolojik ayak izinin doğanın arzını ve insanları talebini değerlendiren bir muhasebe ölçüsü olarak nitelendirilebilir.
Denklemin arz kısmında; ormanlar, tarım arazileri, otlaklar, deniz ve tatlı su havzaları gibi alanları kapsayan biyolojik kapasite bulunur. Bunlar aynı zamanda ekolojik ayak izi bileşenleri olarak nitelendirilir. Talep tarafı ise toplumun ihtiyaçlarını temsil eden bitkisel ve hayvansal gıdalar, yakıt çeşitleri, şehir altyapısına ayrılmış alanlar, kereste ve orman ürünlerinden oluşur. Talep ve arz durumu hesaplanarak gezegenin kaynakları üzerindeki baskının seviyesi ve önlem olması amacıyla neler yapılması gerektiği ile ilgili tutarlı sonuçlara ulaşılabilir.
Ekolojik ayak izinin artması, gezegenin kaynaklarının yenilenme hızından çok daha yüksek bir değerde tükendiğine işaret eder. Aynı zamanda son yılların en önemli çevresel sorunlarının başında gelen küresel ısınmanın hızında dikkat çekici yükselme olduğunu belirtir. Tüm bunlardan kaçınmak ve canlıların yaşam alanlarının daralmasını önlemek için acil eylem planlarının hem ulusal hem de bireysel olarak başlatılması gerekir.
Ekolojik Ayak İzi Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Ekolojik ayak iz hesaplama işlemi, yalnızca gezegenin belirli bir bölgesini, ülkeyi, kenti, bireyleri ve işletmeleri kapsayacak şekilde gerçekleştirilebilir. Tabii buna ek olarak belirli bileşenler bir bütün haline getirilerek de hesaplama yapılabilir. Arzın hesaplanmasında, mevcut toplam biyolojik kapasite toplanır. Buna karşılık ülkelere, bireylere, şehirlere ve işletmelere yönelik hesaplama yapılırken enerji, su, gıda tüketimi ile ulaşım tercihleri ve geri dönüşüm alışkanlıkları göz önünde bulundurulur.
Hesaplama esnasında kullanılabilir kaynaklar yani biyolojik kapasite ve halihazırda kullanılanları belirten ekolojik ayak izi küresel hektar adı verilen birimle ifade edilir. Bu birim, gezegenimizin ortalama verimliliği üzerinden 1 hektarlık arazinin üretim kapasitesini temsil eder. Eğer talep biyolojik üretim kapasitesinin üzerinde çıkarsa ekolojik açık olduğunu söyleyebilmek mümkün hale gelir.
Ekolojik Ayak İzi Hakkında Merak Edilenler
Ekolojik ayak izi nedir kısaca tanımı?
Ekolojik ayak izi, gezegen üzerindeki insan etkisini ölçmek için kullanılan temel sürdürülebilirlik göstergelerinden biridir.
Ekolojik ve karbon ayak izi nedir?
Ekolojik ayak izi, insanın gezegen üzerindeki etkisini ölçmeyi mümkün kılar. Karbon ayak izi ise insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın sera gazı miktarına odaklanılarak ölçümüdür. Karbon ayak izi, ekolojik ayak izinin bileşenleri arasındadır.
Ekolojik ayak izi neden küçültülür?
Küresel ısınmaya bağlı olarak ortaya çıkan olumsuz etkileri azaltmak ve gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakma hedefi doğrultusunda ekolojik ayak izi küçültülmeye çalışılır.
Türkiye’nin ekolojik ayak izi nedir?
Türkiye’de ekolojik ayak izi, kişi başına küresel biyolojik kapasiteye göre %50 daha fazladır.
